Fascynujący świat prehistorycznych zwierząt, które władały naszą planetą.
Dinozaur pochodzi od greckiego słowa "deinos" oznaczającego okropny oraz słowa "sauria" jaszczurka.
Z tej strony dowiesz się jak wyglądały najgroźniejsze ziemskie drapieżniki lądowe, morskie i latające.
Poznasz olbrzymich roślinożerców, waleczne Triceratopsy, które żyły przed wieloma milionami lat.
Poznasz świat gigantycznych gadów władających ziemią.
Ten świat dalej wielu ludzi fascynuje swoją tajemniczością, przyrodą a zwłaszcza ogromnymi drapieżcami.
W okresie jurajskim, ok. 210-145 mln lat temu panował gorący, wilgotny klimat, ziemia była porośnięta bogatą roślinnością, lasy porastały ogromne obszary. Te sprzyjające warunki doprowadziły do nadzwyczajnego rozkwitu dinozaurów. Powstało wiele nowych gatunków, które opanowały całą Ziemię. Rozwinęły się wtedy liczne gatunki o gigantycznych rozmiarach. Brachiozaur, Zauroposejdon, Sejsmozaur, Diplodok, Argentynozaur. Były to największe zwierzęta, jakie kiedykolwiek zamieszkiwały Ziemię.
Dinozaury miały cztery kończyny (tylne na ogół wyraźnie dłuższe od przednich, nie było to jednak regułą), zakończone pazurami, u niektórych grup roślinożerców przypominających tępe kopyta. Ciała wielu dinozaurów pokryte były łuskowatą, wodoszczelną skórą, u licznych teropodów stwierdzono w różnym stopniu rozwinięte pióra. Pojawiły się grupy niewielkich dinozaurów o pyskach podobnych do dziobów, a niektórym wyrosły kolce.
Obok mniejszych drapieżnych dinozaurów żyły także olbrzymy, jak allozaur i ceratozaur, które atakowały wielkich roślinożerców.
Pterozaury - rząd latających gadów z grupy archozaurów (gadów naczelnych) żyjących od późnego triasu do końca kredy (230 do 65,5 mln lat temu), blisko spokrewnionych z dinozaurami. Pterozaury były pierwszymi aktywnie latającymi kręgowcami i największymi latającymi zwierzętami wszech czasów. Przez 150 milionów lat zanim wymarły dominowały w powietrzu, skolonizowały wszystkie kontynenty i wykształciły wielką rozmaitość form i rozmiarów. Do dzisiaj odkryto ok. 60 rodzajów i 120 gatunków pterozaurów począwszy od wielkości wróbla do rozpiętości skrzydeł powyżej 12 metrów.
Drapieżne dinozaury miały zakrzywione, szeregowo ustawione zęby, którymi mogły rozrywać swoje ofiary i długie, ostre pazury służące do przytrzymywania zdobyczy. Tyranozaur miał 12-14 metrów długości. Osiągał masę ponad 8 ton. Jego zakrzywione zęby mierzyły 16 -23 cm długości. Wiele drapieżców, w tym także tyranozaur, było dwunożnych. Olbrzymy takie jak apatozaur (35 ton) poruszał się na czterech nogach z prędkością 12-15 km/h. Największy roślinożerca ociężały 100-tonowy brachiozaur kroczył wolno z prędkością 4km/h. Zauropody powłóczyły nogami by na dźwignąć olbrzymie ciało. Ich stopa opierała się płasko o podłoże. Między palcami a piętą znajdowała się zgrubiała podeszwa twardej tkanki skórnej.
Budowa kości kończyn dinozaurów i ich powierzchni stawowych, główek stawowych, połączenia z miednicą, a także połączenia z pasem barkowym wskazują na to, że kończyny te ustawione były w płaszczyźnie pionowej, co jest nieporównywalnie wydajniejsze przy poruszaniu się. Na takich kończynach można szybko chodzić i biegać; łatwiej na nich unosić ciężar ciała, co mogło być powodem, dzięki któremu wśród dinozaurów występowały formy gigantyczne. Istnieje wiele przesłanek świadczących o tym, że dinozaury nie były tak „zimnokrwiste” jak dzisiejsze gady. Ich pionowo ustawione kończyny umożliwiające efektywniejsze poruszanie się mają sens, jeżeli przemiana materii w organizmie jest na tyle na wysokim poziomie, że dobrodziejstwa tej konstrukcji są w pełni wykorzystywane. Organizm zużywa więcej pożywienia, czemu towarzyszy wydzielanie ciepła, ale w zamian za to jest zwiększone zużycie energii. Zwierzę może być aktywne bez przerwy, niezależnie od temperatury otoczenia.
Wiele roślinożernych dinozaurów łączyło się w stada w czasie żerowania. Prowadziły również stadny tryb życia przede wszystkim ze względu na zagrożenie ze strony drapieżników. Triceratops na przykład często tworzył gromadę, aby bronić młode osobniki. W wypadku ataku dorosłe otaczały kręgiem młode dinozaury. Liczne z dinozaurów roślinożernych dysponowały potężnym uzbrojeniem. Triceratops nacierał jak nosorożec usiłując przebić prześladowcę dwoma długimi ostrymi rogami. Ankylozaur uderzał atakującego drapieżcę gwałtownymi machnięciami maczugowatego ogona. Stegozaura chroniły grube płyty kostne biegnące wzdłuż grzbietu i sztyletowate kolce na końcu ogona.
Dinozaury dzieli się na dwie grupy: jaszczury i dziobaki. Główną różnicą między nimi jest budowa ich miednicy. Jaszczury, przedstawiciele których miednica miała budowę podobną do miednicy jaszczurki. Dziobak, oznacza grupę dinozaurów, których miednica jest zbliżona do budowy miednicy ptaka.
Dziobaki miały dwie kości w miednicy spoinowane w kierunku ogona. Zwierzęta te były roślinożercami.
Niemal wszystko, co możemy powiedzieć o dinozaurach, wiemy z informacji odczytanych z ich szkieletów i innych skamieniałości (tropów, odcisków części miękkich, koprolitów). Chociaż rzadko zdarza się znaleźć kompletny szkielet, to jednak nawet z ich poszczególnych fragmentów można zrekonstruować wygląd całego dinozaura. Odciski miękkich części ciała, jak skóra lub skamieniałe organy wewnętrzne, to wyjątkowa rzadkość, bowiem mogą one powstać tylko w bardzo specyficznych warunkach. Szkielet rekonstruuje się przez porównanie rozmiaru i morfologii szkieletu do kości innego, podobnego gatunku dinozaura, którego odnaleziono więcej części szkieletu i poprzez dopasowywanie mięśni do przyczepów na szkielecie. Dinozaury, które znamy z wykopalisk, stanowią zaledwie drobny procent spośród tych zwierząt jakie żyły na Ziemi i wymarły. Należy pamiętać, że w dużej części kości, które są odkrywane, pochodzą od kolosów, ponieważ małe kości po prostu gorzej się zachowują.
Dinozaury składały jaja. Zakładano, że tak jest, nim jeszcze natrafiono na ich skamieniałości, wszak dinozaury były gadami. O tym jednak jak te jaja wyglądały, można się było przekonać dopiero na podstawie wykopalisk. Jedno było pewne od samego początku jaja nie mogły być większe niż rozwarcie miednicy, przez którą wydostawały się poza organizm matki. Pierwsze gniazda odkryto w 1923 roku na pustyni Gobi. W tamtym rejonie znaleziono setki jaj z czego udało się wyselekcjonować dziesięć różnych typów. W największym z nich zachowało się dwanaście sztuk jaj dinozaurów. Gniazdo liczyło sto milionów lat.
Dinozaury były kręgowcami to znaczy miały kręgosłup. Były gadami, ponieważ znosiły jaja i miały czaszkę podobną w budowie do czaszki krokodyla. W przeciwieństwie do współczesnych gadów dinozaury szybko biegały, skakały wykorzystując do tych czynności jedynie swoje tylne kończyny. Inną różnicą miedzy współczesnymi gadami zmiennocieplnymi a dinozaurami jest fakt ze dinozaury były stałocieplne tak jak ptaki i ssaki.
Dinozaury - z gatunku Hardrozaur, były troskliwymi rodzicami. Budowały gniazda dla swoich młodych, opiekowały się nimi do czasu, aż stawały się zdolne do samodzielnego życia. Dorosłe osobniki chroniły swoje młode trzymając je wewnątrz grupy. Początkowo myślano, ze dinozaury to wielkie jaszczury. Kolejne wykopaliska dostarczały dowodów, ze miały one wiele kształtów i rozmiarów. Pokrycie ich ciał też było różnorodne: łuski, pióra, całkowicie zrogowaciała skóra. Niektóre były mięsożerne, inne roślinożerne. Jedne żyły w grupach inne samotnie. Niektóre dobrze radziły sobie w zimnych warunkach inne lepiej rozwijały się w ciepłym klimacie. Naukowcy w toku badań przedstawiają teorie, że dinozaury w drodze ewolucji przekształciły się w ptaki.
Drapieżnik to takie zwierze dla którego inne dinozaury stanowiły źródło pokarmu. Drapieżniki są bardzo dobrze przygotowane do polowań - są silne, rozwijają duże prędkości, mają ostre zęby i pazury. Wszystko to pomaga im sprawnie złapać ofiarę. Deinonych był bardzo sprawnym drapieżnikiem. Ten gatunek dinozaura potrafił szybko biegać i polował w grupie. Deinonych miał duży mózg, co pozwalało mu planować atak na ofiary. Do walki używał ostrych pazurów i zębów którymi wyrywał kawałki mięsa. Strutomimus był najszybszym biegaczem (70 km/h). jego ogon działał jak przeciwwaga dla ogromnej szyi. Dzięki temu zwierze utrzymywało równowagę podczas polowania.
Dinozaury pojawiły się kiedy wszystkie kontynenty były ze sobą połączone w olbrzymi prakontynent, zwany Pangeą. Za ich bezpośrednich przodków uważa się żyjące w środkowym triasie niewielkie drapieżne archozaury: Dinosauromorpha, podobne do lagerpetona czy marazucha. Pozostaje przedmiotem sporu, które z odkrytych dotąd prymitywnych triasowych archozaurów można już uznać za najstarsze dinozaury.
